Παραγωγή μελιού με τις αρχές της Βιολογικής Μελισσοκομίας

*Δρ. Ελευθέριος Αλυσσανδράκης

Το θεσμικό πλαίσιο της Βιολογικής Μελισσοκομίας διέπεται από τις εξής διατάξεις:

•       Καν. 834/2007 για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91

•      Καν. 889/2008 σχετικά με τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του 834/2007 όσον αφορά στον βιολογικό τρόπο παραγωγής, την επισήμανση και τον έλεγχο των προϊόντων

1) ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΝ. 834/2007

Ο Κανονισμός 834/2007 αφορά συνολικά στην παραγωγή και επισήμανση βιολογικών προϊόντων. Στη συνέχεια παρατίθενται συγκεκριμένα σημεία του κανονισμού που αφορούν στη Μελισσοκομία.

Άρθρο 11: Δε μπορεί να έχει βιολογικές και μη βιολογικές μέλισσες

Άρθρο 14, παρ. 1, στ. α) i) τα ζώα της βιολογικής κτηνοτροφίας γεννιούνται και εκτρέφονται σε βιολογικές εκμεταλλεύσεις

Άρθρο 14, παρ. 1, στ. β)

•     ix) τα μελισσοκομεία εγκαθίστανται σε περιοχές που εξασφαλίζουν πηγές νέκταρος και γύρης οι οποίες συνίστανται κυρίως σε βιολογικές καλλιέργειες ή, ανάλογα με την περίπτωση, αυτοφυή βλάστηση ή δάση μη βιολογικής διαχείρισης ή καλλιέργειες στις οποίες εφαρμόζονται μόνον μέθοδοι περιορισμένων περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Τα μελισσοκομεία βρίσκονται σε ικανή απόσταση από ενδεχόμενες πηγές μόλυνσης των μελισσοκομικών προϊόντων ή επιδείνωσης της υγείας των μελισσών·

•   x) οι κυψέλες και τα υλικά που χρησιμοποιούνται στη μελισσοκομεία είναι κατασκευασμένα κυρίως από φυσικά υλικά·

•    xi) η καταστροφή των μελισσών στις κηρήθρες ως πρακτική συνδεόμενη με τη συγκομιδή των μελισσοκομικών προϊόντων απαγορεύεται

Άρθρο 14, παρ. 1, στ. γ)

•     i) επιτρέπεται η τεχνητή σπερματέγχυση

•     iv) επιλέγονται οι κατάλληλες φυλές

Άρθρο 14, παρ. 1, στ. δ)

•    i) οι ζωοτροφές λαμβάνονται πρωτίστως από τις εκμεταλλεύσεις ή άλλες βιολογικές της ίδιας περιοχής

Άρθρο 14, παρ. 1, στ. ε)

•    i) επιλογή φυλών και προληπτικά μέτρα

•    ii) άμεση αντιμετώπιση, υπό συνθήκες χρήση συνθετικών χημικών

2) ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΝ. 889/2008

Άρθρο 8, παρ. 2: πρέπει να προτιμάται η χρησιμοποίηση του είδους Apis mellifera και των τοπικών οικοτύπων τους.

Άρθρο 9, παρ. 5: Επιτρέπεται η αντικατάσταση του 10 % ετησίως των βασιλισσών και των σμηνών από βασίλισσες και σμήνη μη βιολογικής εκτροφής στη μονάδα βιολογικής παραγωγής, υπό τον όρο ότι οι βασίλισσες και τα σμήνη τοποθετούνται σε κυψέλες με κηρήθρες ή φύλλα κηρηθρών που προέρχονται από μονάδες βιολογικής παραγωγής.

Άρθρο 13: Ειδικές απαιτήσεις και όροι για τους χώρους άσκησης της μελισσοκομίας

•  Θέση μελισσοκομείου: σε ακτίνα 3 Km να υπάρχουν φυτά κυρίως από βιολογικές καλλιέργειες ή/και αυτοφυή βλάστηση ή/και καλλιέργειες στις οποίες εφαρμόζονται μέθοδοι παραγωγής περιορισμένων περιβαλλοντικών επιπτώσεων, οι οποίες δε μπορούν να επηρεάσουν τον χαρακτηρισμό της μελισσοκομικής παραγωγής ως βιολογικής.

•    Τα κράτη μέλη μπορούν να ορίζουν περιοχές όπου δεν είναι δυνατό να ασκηθεί β.μ.

•   Οι κυψέλες πρέπει να κατασκευάζονται βασικά από φυσικά υλικά που δεν παρουσιάζουν κίνδυνο μόλυνσης του περιβάλλοντος ή των προϊόντων της μελισσοκομίας

•     Το κερί για τις νέες κηρήθρες πρέπει να προέρχεται από μονάδες βιολογικής παραγωγής

•     Εντός των κυψελών χρησιμοποιούνται μόνο φυσικά προϊόντα (πρόπολη, κερί, φυτικά έλαια)

•     Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση συνθετικών χημικών απωθητικών για τη συλλογή μελιού

•     Απαγορεύεται η χρησιμοποίηση κηρηθρών με γόνο για εξαγωγή μελιού

Άρθρο 17, παρ. 1: Επιτρέπεται η παρουσία ζώων μη βιολογικής εκτροφής στην εκμετάλλευση, υπό τον όρο ότι αυτά εκτρέφονται σε μονάδες των οποίων τα κτίρια και αγροτεμάχια είναι σαφώς διαχωρισμένα από τις μονάδες που τηρούν τους κανόνες βιολογικής παραγωγής και ότι τα ζώα αυτά ανήκουν σε διαφορετικό είδος.

Άρθρο 18, παρ. 3: Απαγορεύονται οι ακρωτηριασμοί, όπως η κορυφοτομή των φτερών των βασιλισσών μελισσών.

Άρθρο 19, παρ. 2: Πρέπει να διατηρούνται στις κυψέλες επαρκή αποθέματα μελιού και γύρης για την επιβίωση των μελισσιών τον χειμώνα.

Άρθρο 19, παρ. 3: Η τεχνητή διατροφή των μελισσιών επιτρέπεται μόνο αν απειλείται η επιβίωσή τους λόγω των κλιματικών συνθηκών και μόνο κατά το διάστημα μεταξύ της τελευταίας εσοδείας μελιού και 15 ημέρες πριν από την έναρξη της επόμενης περιόδου έκκρισης νέκταρος ή μελιτώματος. Η εκτροφή πρέπει να πραγματοποιείται με βιολογικό μέλι, βιολογικό σιρόπι ζάχαρης ή βιολογική ζάχαρη.

Άρθρο 25: Ειδικοί κανόνες πρόληψης ασθενειών και κτηνιατρικής αγωγής στη μελισσοκομία

•   Για την προστασία των πλαισίων, κυψελών και κηρηθρών, ιδίως έναντι επιβλαβών οργανισμών, επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται μόνο τρωκτικοκτόνα (πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο σε παγίδες) και τα απαριθμούμενα στο παράρτημα ΙΙ ενδεδειγμένα προϊόντα.

•     Επιτρέπεται η φυσική επεξεργασία για την απολύμανση των μελισσιών, όπως με ατμό ή γυμνή φλόγα.

•     Η πρακτική της εξόντωσης του αρσενικού γόνου επιτρέπεται μόνο για την περιστολή της βαρροϊκής ακαρίασης (Varroa destructor).

•    Εάν, παρ' όλα τα προληπτικά μέτρα, τα μελίσσια ασθενήσουν ή μολυνθούν, πρέπει να υποβάλλονται άμεσα σε θεραπευτική αγωγή και επιτρέπεται να τοποθετούνται, εάν είναι απαραίτητο, σε μελισσοκομικές εγκαταστάσεις απομόνωσης.

•       Επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται κτηνιατρικά φάρμακα στη βιολογική μελισσοκομία, όταν η αντίστοιχη χρήση επιτρέπεται στο κράτος μέλος με βάση τις σχετικές κοινοτικές διατάξεις ή με εθνικές διατάξεις σύμφωνες με την κοινοτική νομοθεσία.

•   Επιτρέπεται η χρήση μυρμηκικού, γαλακτικού, οξικού και οξαλικού οξέος καθώς και μενθόλης, θυμόλης, ευκαλυπτόλης ή καμφοράς σε περιπτώσεις βαρροϊκής ακαρίασης (Varroa destructor).

•      Σε περίπτωση αγωγής με αλλοπαθητικά συνθετικά χημικά προϊόντα, τα μελίσσια στα οποία εφαρμόζεται η αγωγή πρέπει να απομονώνονται κατά τη διάρκεια της εν λόγω αγωγής και όλο το κερί πρέπει να αντικαθίσταται με κερί που προέρχεται από βιολογική μελισσοκομία. Στη συνέχεια, τα μελίσσια αυτά θα υπόκεινται σε περίοδο μετατροπής για ένα έτος (αρ. 38, παρ. 3).

•     Οι απαιτήσεις της παραγράφου 7 δεν εφαρμόζονται στα αναφερόμενα στην παράγραφο 6 προϊόντα.

Άρθρο 38: Κανόνες μετατροπής για ζώα και ζωικά προϊόντα

•   3. Τα προϊόντα μελισσοκομίας μπορεί να πωλούνται με αναφορές σε βιολογικές μεθόδους παραγωγής μόνο εφόσον έχουν τηρηθεί επί ένα τουλάχιστον έτος οι κανόνες βιολογικής παραγωγής.

•    4. Η περίοδος μετατροπής για τα μελίσσια δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση της εφαρμογής του άρθρου 9 παράγραφος 5 του παρόντος κανονισμού (αντικατάσταση 10% βασιλισσών).

•     5. Κατά την περίοδο μετατροπής το κερί πρέπει να αντικαθίσταται με κερί που προέρχεται από βιολογική μελισσοκομία.

Άρθρο 44: Χρησιμοποίηση μη βιολογικού κεριού μελισσών

Σε περίπτωση νέων εγκαταστάσεων ή κατά τη διάρκεια μετατροπής, επιτρέπεται η χρησιμοποίηση μη βιολογικού κεριού μελισσών μόνο:

α) αν δεν υπάρχει διαθέσιμο στην αγορά κερί μελισσών βιολογικής εκτροφής

β) όταν αποδεικνύεται ότι το κερί δεν έχει μολυνθεί με ουσίες οι οποίες δεν επιτρέπονται για βιολογική παραγωγή και

γ) υπό τον όρο ότι αυτό προέρχεται από απολεπίσματα κηρηθρών

Άρθρο 47: Περιπτώσεις καταστροφών

Η αρμόδια αρχή μπορεί να επιτρέψει σε προσωρινή βάση:

•  σε περίπτωση υψηλής θνησιμότητας μελισσών που προκαλείται από λόγους υγείας ή καταστροφικών συνθηκών, την ανασύσταση των μελισσιών με μέλισσες μη βιολογικής εκτροφής, όταν δεν υπάρχουν βιολογικά μελίσσια

•    την εκτροφή των μελισσών με βιολογικό μέλι, βιολογική ζάχαρη ή βιολογικό σιρόπι ζάχαρης σε περίπτωση παρατεταμένων έκτακτων καιρικών συνθηκών ή καταστροφικών συνθηκών που εμποδίζουν την παραγωγή νέκταρ ή μελιτώματος

Άρθρο 78: Ειδικά μέτρα ελέγχου της μελισσοκομίας

•         Ο μελισσοκόμος παρέχει στην αρχή ή τον φορέα ελέγχου χάρτη με τη θέση των μελισσιών ή επαρκή έγγραφα και αποδεικτικά στοιχεία ότι οι τοποθεσίες είναι κατάλληλες

•    Στο μελισσοκομικό μητρώο καταχωρούνται όσον αφορά στις ζωοτροφές: τύπος του προϊόντος, ημερομηνίες, ποσότητες και κυψέλες στις οποίες χρησιμοποιείται η τροφή

•        Κάθε φορά που πρόκειται να χορηγηθούν κτηνιατρικά φαρμακευτικά προϊόντα δηλώνονται τα στοιχεία εφαρμογής στην αρμόδια αρχή ή το φορέα ελέγχου

•        Η ζώνη στην οποία βρίσκεται το μελισσοκομείο πρέπει να καταγράφεται μαζί με τα στοιχεία ταυτοποίησης των κυψελών. Ο φορέας ή η αρχή ελέγχου πρέπει να ενημερώνονται για τη μετακίνηση των μελισσιών εντός προθεσμίας που εγκρίνεται από την αρμόδια αρχή ή τον φορέα ελέγχου.

•      Λαμβάνεται ειδική μέριμνα για να εξασφαλιστεί η κατάλληλη συλλογή, επεξεργασία και αποθήκευση των μελισσοκομικών προϊόντων. Καταγράφονται όλα τα μέτρα που λαμβάνονται για την ικανοποίηση αυτών των απαιτήσεων.

•    Οι αφαιρέσεις των πλαισίων μελιού και οι ενέργειες συλλογής μελιού πρέπει να καταχωρούνται στο ειδικό μητρώο του μελισσοκομείου.

3) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ & ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

•      Άξονες

–     Θέση μελισσοκομείου

–     Υλικά – Διατροφή

–     Διαχείριση παρασίτων

•      Ασάφειες και γενικότητες αφήνουν «παραθυράκια»

•      Περιοχές άσκησης βιολογικής μελισσοκομίας

–     Δάση (πεύκα, έλατα, δρυς, καστανιές), αυτοφυή φυτά, βουνά

–     Όχι περιοχές εντατικής γεωργίας

•      Δυσκολίες εύρεσης βιολογικού κεριού

–     Θα πρέπει να οριστούν ελάχιστα ανεκτά υπολείμματα

–     Να επιτραπεί η χρήση μη βιολογικής ζάχαρης κατά την περίοδο μετατροπής

•      Υπάρχει ασάφεια ως προς την απόσταση από ενδεχόμενες πηγές μόλυνσης, όπως και αναφορικά με τον καθορισμό αυτών

–     Αυτοκινητόδρομοι

–     Εργοστάσια

–     Αστικά κέντρα

•      Τροφοδοτήσεις

–     Το διάστημα των 15 ημερών είναι μικρό

•      Επιτρέπεται η χρήση συνθετικών χημικών, αλλά τα μελίσσια μπαίνουν σε νέα περίοδο μετατροπής

•      Θα πρέπει να οριστούν ελάχιστα ανεκτά υπολείμματα στο βιολογικό μέλι και το κερί